Restauratie Feanster Moune te Kortwoude
Koartwâld, een achtkante stellingmolen, werd in 1864 gebouwd als vervanger van een standerdmolen, die het jaar ervoor door brand was verwoest. Voor 1905 werd in de molen enkel rogge gemalen. In 1906 werd hij voorzien van zelfzwichting op beide roeden. Een jaar later werd in de molen een petroleummotor geplaatst, om ook bij weinig wind te kunnen malen. Deze werd later vervangen door twee dieselmotoren, een tweetakt-Bronsmotor (1933) en een Diesel McLaren-driecilinder (1943).
De molen kreeg in 1944 een nieuwe roede, de laatste die door de firma Pot uit Kinderdijk werd gemaakt. Deze deed echter niet lang dienst: in 1946 verloor Koartwâld zijn wiekenkruis, kap en staart, toen bij een zware storm de kleppen van het zelfzwichtingssysteem werden dichtgeblazen. De molen werd niet hersteld en raakte uiteindelijk in verval.
Rijksmonument
In 1990 werd op initiatief van de Stichting Feanstermoune, die inmiddels de molen in eigendom had verkregen, begonnen met de restauratie van Koartwâld. Daarbij werd ook de machinekamer met de dieselmotoren geheel hersteld, wat de molen tevens tot een industrieel monument maakt. De nieuwe bovenas van Koartwâld was eerder onderdeel van de in 1964 afgebrande Puurveense Molen in Kootwijkerbroek. Voor zijn nieuwe toepassing moest hij iets worden ingekort. Op 30 september 1995 werd de restauratie van Koartwâld officieel voltooid.
De molen is aangewezen als rijksmonument en kan worden bezichtigd.
Naam:Koartwâld / Feanstermoune Bouwjaar1864 / 1992 Type:Stellingmolen Kenmerken:Achtkante molen Functie:Korenmolen Ligging:Koartwâld 6 9231 HZ Surhuisterveen Eigenaar:Stichting Feanstermoune Bedrijfsvaardigheid: Maalvaardig Bestemming:Het malen van graan, thans op vrijwillige basis Molenaar: A.K. Sietzema en anderen Telefoon: 0512-363765 Bezoekmogelijkheid:Zaterdag 9.00 - 12.00 uur
Constructie: Romp:Houten achtkant, gedekt met riet, op stenen onderbouw, Kap: Gedekt met riet Vlucht: 18,70 m. Wiekenvorm: Zelfzwichting met Oudhollandse voorzomen op beide roeden Wiekenkruis: Fabrikaat Nummer Positie Jaar Steek Verdw.Lengte: Buurma 0289 buiten 1993 1994 -18.70 m. Buurma 0290 binnen 1993 1994 -18.70 m. Pot 2814 binnen 1944 1944 1946 18.70 m. Bovenas Fabrikaat Nummer Jaar Steek Verdw. Lengte: De Prins van Oranje135818891992-04.57 m.
Kruiwerk: Neutenkruiwerk met 24 neuten; kruilier Vang: Vlaamse vang; vangbalk met duim; vangstok Inrichting: Eén koppel 16der blauwe en één koppel 16der kunststenen; steenkraan; mengketel Overbrengingen: Bovenwiel 54 kammen Bovenbonkelaar 29 kammen, steek 10 cm. Spoorwiel: 74 kammen Steenschijflopen: 22 staven, steek 9,2 cm.
Overbrengingsverhouding :1 : 6,26 Hoogte van de stelling: 6,25 m. VerwijzingenTen-Bruggencatenr.03261 Voorganger: Korenmolen van Kortwoude, Surhuisterveen/ Surhústerfean (v/h Kortwoude/ Koartwâld)
Geschiedenis: De molen had een voorganger: een standerdmolen. Deze verbrandde in 1863. De molen werd in 1864 als achtkante stellingmolen herbouwd en was toen eigendom van de familie Van Schepen. Vóór 1905 werd er alleen rogge gemalen. In 1905 kocht H. Sietzema de molen van K.B. Kloosterman en liet meteen de molen opknappen: In 1906 kwam er zelfzwichting op beide roeden. Reeds in 1907 werd ook een motor aangeschaft om bij windstille dagen te kunnen malen. Er is later sprake geweest om de molen te voorzien van het systeem Dekker, maar daar kwam het niet van: op 24 september 1946 verspeelde de molen bij zware storm het wiekenkruis en werd niet meer hersteld. Niet lang daarvoor, 1944, was hier nog een nieuwe Potroede gestoken en vermoedelijk een bijzondere, namelijk de allerlaatste die deze firma maakte: nr. 2814. Die roede was dus geen lang leven beschoren. Herstel bleef uit, de molen raakte in verval en was tenslotte weinig meer dan een ruïne.
In 1990 nam een plaatselijke molenstichting het initiatief om de molen weer maalvaardig te laten restaureren. De completering van de molen is als werkgelegenheidsproject tot stand gekomen. Ook de machinekamer werd, inclusief de dieselmotor, geheel hersteld.Op 30 september 1995 werd deze stellingkorenmolen officieel weer in gebruik genomen. De bovenas is afkomstig van de in 1964 verbrande Puurveensche Molen te Kootwijkerbroek (Gld.) en voor de huidige molen iets ingekort.
